Kripto Para bildiğimiz para birimleri Türk Lirası, Dolar vb. gibi bir para sistemidir. Ama bu para birimlerinden farklı olarak, kripto paranın oluşturulma amacı belli kriptografi prensipleri sayesinde mümkün kılınan bir işlem ile dijital bilgi değişimi sağlamaktır. Kriptografinin kullanım amacı para işlemlerini güvence altına almak ve yeni paraların oluşturulmasını kontrol etmektir. İlk Kripto Para, 2009’da bulunan Bitcoin’dir. Günümüzde yüzlerce farklı kripto para kullanılmaktadır ve bunlar genelde “alternatif kripto para” olarak isimlendirilir.
Başka bir deyişle kripto kara parasal değeri olan satırlarca koda dönüştürülmüş bir elektrik akımı gibidir. Daha da basite indirgemek gerekirse, kripto para dijital bir para birimidir.
Hükümetlerin para biriminin değerini belirlediği merkezi bankaların aksine, hiçbir hükümetin kripto paralar üstünde kontrolü yoktur. Çünkü bu paranın kontrolünü sağlayan bir merkezi yoktur.
Kripto Para Borsaları
Pek çok kripto para (Bitcoin, Ethereum vs.) zaman içinde daha az üretilmek üzere tasarlanır böylece bir piyasa değeri oluşturulur. Bu, devletlerin kullandığı para birimlerine göre farklı bir durumdur. Çünkü devlet uygun şartlarda, istediği zaman daha fazla para basabilir ve dolayısıyla enflasyonu arttırabilir. Örnek vermek gerekirse Bitcoin piyasasında ise asla 21 milyondan fazla miktarda birim dönüşümü olmayacaktır.
Yüzlerce kripto para türü olmasına rağmen, bunların çoğu iki protokolün birini kullanarak ortaya çıkmıştır; POW veya PoS. Tüm Kripto Paralar, bilgisayarlarını veya ASIC makinelerini para işlemlerinin doğrulanmasını ve işlenmesini sağlamak için hazırlamış olan kripto para madencileri tarafından muhafaza edilmektedir.
Kripto Para Tarihi
İlk kripto para, 2009 yılında takma adlı bir yazılımcı olan Satoshi Nakamoto tarafından bulunan Bitcoin‘dir. Bitcoin sistem olarak POW kullanır.
Bitcoin’in ardından Nisan 2011’de, merkezsiz bir DNS aracılığıyla internet sansürünü zorlaştırmak amacıyla ilk altcoin olan Namecoin kuruldu. Ekim 2011’de ise şifreleme methodu olarak SHA-256 yerine Scrypt kullanarak ilk kez başarılı olan kripto para Litecoin kullanıma sunuldu. Bu özellik sayesinde insanlar Bitcoin madenciliği için kullanılan ASIC makineleri gibi özel donanımlar olmadan Litecoin kazabilir hale geldi.
2013 sonlarında Litecoin, medya tarafından tanınmaya başladı ve 1 milyar $ piyasa değerine ulaştı. 2011’de kurulan Ripple da Bitcoin ile aynı protokoller üzerine kurulmuştur.
Kripto Para Güvenliği
Kripto Paraların güvenliği iki bölümden oluşmaktadır: İlki madenciler tarafından yapılan bir iş olan sıkışık hash kesişimlerini bulmak; ikinci ve daha muhtemel olan ise ağın %51’inden daha fazla kazı gücüne sahip olan bir madenci, küresel blockchain sistemini değiştirip, alternatif bir ana defter yaratabilir ve bu durum ”%51 atağı” olarak adlandırılmaktadır. Bu noktada bile saldırganın yapabilecekleri limitlidir. Kendi yaptığı para işlemlerini geri alabilir veya diğer para işlemlerini bloklayabilir.
Kripto paralara devlet tarafından haciz koyulma ihtimali de daha azdır. Tüm Kripto Paralar görünümde anonimdir. Ve bazı birimler tam anlamıyla bir anonimlik sağlamak için yeni sistemler oluşturmuşlardır.
Kripto Paralarda Hash
Kripto Para kazma gücü saniye başına düşen hash ile ölçülür. 1 kH/s değerindeki bir donanım saniyede 1,000 hash kazar. 1 MH/s saniyede bir milyon hash ve 1 GH/s saniyede bir milyar hash anlamına gelir. Madenciler bir bloğu başarılı şekilde çözdükleri zaman, yeni bir hash oluşur.
Hash algoritması bu büyük miktardaki veriyi sabit uzunluktaki bir hashe çevirir. Eğer kodlara aşinaysanız ve algoritmayı biliyorsanız bu hash’i ayrıştırıp içindeki veriyi çıkarabilirsiniz. Ama sıradan birinin gözünde bu hashler birbirine sıkıştırılmış numaralar gibi gözükür ve çözülmesi neredeyse imkansızdır.
SHA VS SCRYPT
Bitcoin ve birçok diğer kripto para SHA-256 kullanılarak kazılsa da, Litecoin ve diğerleri Scrypt kullanır. Bunlar en büyük hash fonksiyonlarıdır ama bunların yanında bazı kripto paralar tarafından kullanılan scrypt-N, x11 gibi fonksiyonlar da mevcuttur.
SHA-256’nın oluşturduğu problemlere çözüm olması için başka hash fonksiyonları bulundu. Önceden insanlar ekran kartı(GPU) ile Bitcoin kazabiliyordu ve bu epey enerji harcıyordu. Bitcoin günden güne popülerleştikçe, ASIC SHA-256 makinesi bulundu ve GPU ile kazma metodunun pabucu dama atıldı.
Bu makinelerin ne kadar güçlü olduğuna dair bir fikir vermek adına: 4 GPU çalıştırarak kazı yapan bir donanım yaklaşık 3.4 MH/s gibi bir hash oranı yakalayıp 3600 kW/h tüketirken, ASIC makinesi 6 TH/s kazıp 2200 kW/h tüketir. Dolayısıyla, GPU ile kazma metodu kullanılmaz hale geldi ancak bazı insanlar ağın güvenliği konusunda endişelenmiştir. Daha az insanın ev bilgisayarlarıyla kârlı bir şekilde madencilik yapmasıyla, ağ merkezsiz olma özelliğini biraz yitirdi. Scrypt madenciliği, ASIC’in hafıza sorununa dayanıklı olma vaadiyle uygulamaya geçirildi.
Scrypt hashleri epey büyük bir bellek gerektirmektedir. GPUlar zaten bu durumu kaldırabilmek için tasarlanmışken, ASIC makineleri bu yönde tasarlanmamıştır. Ama Scrypt madenciliği çok fazla enerji gerektiriyor ve bu sorunla baş edebilmek adına scrypt-ASIC makineleri üretilmiştir. Bu evrede Litecoin ASIC madenciliğini önlemek için POW sistemini değiştirmeyi düşünmüştür. Scrypt, POW sisteminin SHA-256‘ya göre daha etkili olduğunu düşündü. Bitcoin’de 10 dakikada 1 blok çözülürken Litecoin’de 2.5 dakikada 1 blok çözülmektedir.
Kripto Para Yasal Mı?
Kripto Paralar pek çok ülkede yasal olmasına rağmen – İzlanda ve Vietnam hariç – yapılandırma ve kısıtlamalardan muaf değillerdir. Çin, finansal kurumların Bitcoin’leri kontrol etmesini Rusya ise kripto paraların yasal olduğunu söylemesine rağmen Rus Rublesi dışında herhangi bir birimle eşya alımını yasaklamıştır.
Bana ulaşabileceğiniz adreslerim Gmail veya Faucet Hub
